De oude Simeon die het Christuskind zegent

Een eiken beeldje voorstellende Simeon die het Christuskind zegent in de tempel. Op het medaillon is een zeer zeldzame voorstelling van Karel V afgebeeld. Het beeldje is gemerkt met het handje van Antwerpen, en dateert midden 16de eeuw. Met het beeldje komt een mooie provenance, het is in de afgelopen eeuw op een aantal tentoonstellingen geweest.

Het beeldje is 39,5 cm hoog.

In 1907, ter gelegenheid van de inhuldiging van Brugge-Zeehaven werd te Brugge een beroemde tentoonstelling gehouden, gewijd aan het Gulden Vlies. Algemeen werd aangenomen dat de meeste aldaar tentoongestelde kunstschatten voortkwamen uit de schat van de Guldenvliesorde.

Onderzoekt men echter de catalogus van deze tentoonstelling, dan stelt men vast dat er aldaar, uit de schat van het Gulden Vlies, slechts tien boeken en twee vroege drukken aanwezig waren. Al het overige kwam uit musea, vorstelijke- en familieverzamelingen verspreid over geheel Europa.

Zo ook nummer 12 in deze catalogus van 1907:

(Groupe en chené sculpté; represéntant un personage de la bible.  Sur socle se detache en médaillon un portrait de Charles Quint; collection M. Van Hoof Lokeren).

We zien een voorstelling van de oude Simeon in de tempel die het Christuskind zegent. Op de hoek naast het kindje is ‘t keurmerk van het Lukasgilde, het handje van Antwerpen ingeslagen. Meteen onder het kindje valt het oog op een medaillon, keizer Karel de V met de orde van het Gulden Vlies.

Opvallend, centraal dominerend is hier de keizer met het Gulden Vlies aanwezig. Het lijkt er bijna op of het Christuskind plaats maakt voor de keizer!

Zonder twijfel is dit beeldje met medaillon bedoeld om ’n bijzondere gebeurtenis in herinnering te bewaren. Het is immers geen vaste gewoonte om in Antwerpse sculpturen een beeltenis van deze vorst af te beelden.

Hier wordt ’t religieuze en ‘t wereldse met onderliggende bedoeling op ’n unieke manier verbonden.

De enige gebeurtenis die in aanmerking komt is het kapittel, de bijeenkomst van het Gulden Vlies in 1555/6 te Antwerpen. Op deze bijeenkomst neemt Karel de V voorgoed afscheid en draagt zijn bezittingen en macht in de Nederlanden over aan zijn zoon Philips.

Het is ook op deze bijeenkomst dat Willem van Oranje wordt opgenomen in de gelederen van het Gulden Vlies. De oude keizer -zoals het verhaal gaat- komt steunend op de arm van de nog jonge Willem van Oranje binnen in de zaal waar de edelen zich verzameld hebben.

In de verslagen over deze bijeenkomst is te lezen dat Karel de V emotioneel was en veel huilde tijdens deze bijeenkomst/afscheid.  Hij nam voorgoed afscheid om zijn laatste levensdagen in Spanje te gaan slijten.

Als we het beeldje bekijken, zien we het verhaal uit de bijbel over de oude Simeon: Simeon heeft zijn leven lang God in de tempel gediend en een godsspraak ontvangen dat hij niet zal sterven voordat hij het Christuskind, het heil van de wereld heeft gezien.

Dit beeldje stelt  het moment voor dat de oude Simeon het Christuskind ontmoet, zegent en zegt: Heer laat uw dienaar nu in vrede heengaan, ……….. (Lukas 2).

Dit thema van afscheid en dienstbaarheid door de oude Simeon sluit ook goed aan bij een leven van dienstbaarheid en afscheid van Karel de V in de Nederlanden.

Het  kan bijna niet anders bedoeld zijn door de maker om ons er op te wijzen dat het gedachtengoed van de oude Simeon (die in vrede kan heengaan) en Karel de V met elkaar versmelten. Beiden zijn oud geworden mannen die op een keerpunt van hun leven zijn gekomen.

Kunsthistorisch is het beeldje te plaatsen in de tijd rond 1550-1560. Opmerkelijk is het thema van de oude Simeon. Dit komt niet vaak voor.

Provenance:

In de 19^e eeuw eigendom van de Edoaurd de Callataÿ (9 april 1830 Antwerpen – 2 november 1908 Brussel)

-In 1907 eigendom van M. Van Hoof, Lokeren

-in 1923 verkocht; Succession de feu Hector van Hooff. (catalogus 1923; 11 – 13 juni); Fievez gallery Brussel: Fragment d’un retable saint Bernard. Sur le socle en médaillon un buste d’homme portant le collier de la Toison dór, chéne. Art  flamand XVIe siecle. L’exposion de la Toison d’or, Bruges 1907, voir reproduction

Eikenhout,

Waarschijnlijk onderdeel van een retabel vanwege de schuine onderkant.